“10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları Sayfa 24 Meb Yayınları” ulaşabilmek ve dersinizi kolayca yapabilmek için aşağıdaki yayınımızı mutlaka inceleyiniz.
10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 24
Türkiye’nin Jeomorfolojik Gelişimi ve Tektonizması
Türkiye; Avrasya, Afrika ve Arabistan levhalarının birbirine yaklaştığı bölgededir. Birinci Jeolojik Zaman’dan bu yana oluşumu devam eden Türkiye arazisinde her jeolojik döneme ait arazi bulunmaktadır. Türkiye arazisi, tektonik açıdan da oldukça aktiftir.
Birinci Jeolojik Zaman’da (Paleozoyik) oluşan araziler, günümüzde tektonik hareketliliğini yitirmiş eski karasal alanlar durumundadır. Bu eski arazilere masif adı verilir. Yıldız Dağları, İzmir-Aydın arasındaki Menderes Masifi, Kırşehir Masifi, Alanya-Anamur Masifi Türkiye’de Birinci Jeolojik Zaman’da oluşmuş masif arazilerden bazılarıdır. Birinci Jeolojik Zaman’ın sonlarına doğru, Karbonifer olarak adlandırılan dönemde bitki örtüsü, sıcak ve yağışlı iklim koşullarının etkisiyle çok gelişmiştir. Bu bitki örtüsünün fosilleşmesi sonucu oluşan karbon kaynaklarına taş kömürü adı verilir. Örneğin Batı Karadeniz’de (Zonguldak, Bartın, Karabük) bulunan taş kömürü yatakları, bu alanda Birinci Jeolojik Zaman arazileri olduğunu kanıtlamaktadır.
İkinci Jeolojik Zaman’da (Mezozoyik) Türkiye’nin bulunduğu alan, büyük oranda Tethys Denizi’nin altındaydı ve eski kara kütlelerinden aşınan malzemelerin biriktiği bir tortullanma alanı durumundaydı (Görsel 1.10).
Üçüncü Jeolojik Zaman’ın (Senozoyik) Paleojen ve Ne- ojen dönemlerinde, Avrasya ve Afrika levhalarının birbirine yaklaşmasıyla Tethys Denizi’ndeki tortul tabakalar sıkışmaya uğrayarak yükselmiş ve Türkiye’nin bulunduğu alan büyük oranda kara hâline gelmiştir (Görsel 1.11).
Bu tektonik hareketler sonucunda Türkiye’nin kuzeyinde Kuzey Anadolu Dağları, güneyinde ise Toros Dağları yükselmiş; iç kesimlerde de göller oluşmuştur. Bu göl ortamlarında gelişen gür bitki örtüsü ve diğer organik maddelerin birikmesi sonucunda bor, tuz, linyit ve petrol yatakları meydana gelmiştir. Arabistan Levhası’nın kuzeye doğru hareket etmesiyle Türkiye’nin doğusunda sıkışma ve yükselmeler olmuştur. Bu sıkışmanın etkisiyle kırılmalar olmuş, fay hatları belirginleşmiş, şiddetli depremler ve volkanik olaylar yaşanmıştır. Neojen döneminin sonlarında kara volkanizması şiddetli bir şekilde devam etmiştir. Bu dönemde Anadolu Yarımadası’nda başlayan yükselmeler ile Karadeniz ve Akdeniz havzaları, Ergene Havzası ve Çukurova’daki çökmeler günümüze kadar devam etmiştir.
Üçüncü Jeolojik Zaman’ın Kuvaterner döneminde, Anadolu Yarımadası’nda dağlar yükselmeye devam etmiş ve akarsularla parçalanmıştır (Görsel 1.12). Akarsu vadisi durumundaki İstanbul ve Çanakkale Boğazı ile Marmara Denizi’nin bulunduğu alanları deniz suları doldurmuş, göl durumundaki Karadeniz ise Akdeniz ile birleşmiştir. Bu dönemde şiddetli volkanik olaylar devam etmiş, günümüzde aktif durumda olmayan volkanik dağlar oluşmuş ve Türkiye bugünkü görünümünü kazanmıştır.
Düşünelim- Tartışalım
Türkiye’de taş kömürü yataklarına sadece Zonguldak çevresinde rastlanırken linyit yataklarına ülke genelinde birçok alanda rastlanılmaktadır. Bu durum nasıl açıklanabilir? Tartışınız.
- Cevap: Türkiye’de taş kömürü yataklarının sadece Zonguldak çevresinde bulunmasının ve linyit yataklarının ise ülke genelinde daha geniş bir dağılım göstermesinin jeolojik oluşum ve tarihi farklılıklarla ilişkilendirilebilir. Taş kömürü, genellikle belirli jeolojik koşullar ve milyonlarca yıl süren organik materyalin birikimi ve metamorfizma sonucu oluşur, bu sebeple belirli bölgelerde yoğunlaşabilir. Linyit ise taş kömürüne göre daha genç ve düşük basınç ve sıcaklık koşullarında oluşmuştur, bu da onun Türkiye’nin farklı bölgelerinde daha geniş bir alana yayılmasını açıklayabilir. Jeolojik farklılıklar ve Türkiye’nin geçirdiği jeolojik evreler, bu iki farklı kömür tipinin bölgesel dağılımını etkileyen başlıca faktörlerdir.
10. Sınıf Meb Yayınları Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 24 ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.
Yorum Yap